مقدمه
یکی ازﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦﺑﺨﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي کشورها، ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻮده که اﻫﻤﯿﺖ آن ﺑﺮ هیچ کس پوشیده نیست. بازار سرمایه ارتباط نزدیکی با ساختار اقتصادی کشور داشته و قوت و ضعف آن می‌تواند نشان دهنده وضعیت اقتصادی کشور باشد. توسعه بازار سرمایه می‌تواند نقش مهمی در رشد و درامد ملی کشور و رفاه عمومی جامعه ایفا کند. آمارهای موجود نشان می‌دهد که بورس‌های توسعه سافته و کشورهای پیشرفته قرار داشته و در این کشور پیش از هر امری امنیت سرمایه‌گذاری برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی به بورس فراهم می‌شود.
ﺑﻮرس ﺑﺎ ﻫﺪاﯾﺖ پس‌اﻧﺪازﻫﺎ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﻫﺎي ﺧﺮد ﻣﺮدم، ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺳﻌﻪ، اﯾﺠﺎد ﺷﻐﻞ، روﻧﻖ فضای ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ رﻓﺎه ﻋﻤﻮمی میﺷﻮد. یکی از ﻣﻬم‌ترین ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﺠﺎد پس اﻧﺪاز و ﻫﺪاﯾﺖ آن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪگذاری و ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ.
بازارهای مالی
بازار مالی یا financial market، بازاری است که در آن دارایی‌های مختلفی معامله می‌شوند و اهمیت زیادی برای اقتصاد هر کشور دارد. می‌توان این‌گونه بیان کرد که وجود بازار مالی، فرایند مبادلات را برای تامین‌کنندگان، مصرف‌کنندگان، خریداران و فروشندگان تسهیل می‌کند و مهم‌ترین ویژگی آن، شفافیت بالای اطلاعاتی است. در یک دسته‌بندی کلی، بازار مالی به دو بخش اصلی بازار سرمایه و بازار پول تقسیم می‌شود که در ادامه توضیحات کامل‌تری در مورد این بازارها ذکر شده است.
بازار پول
بازار پول یا money market، محلی برای انجام معاملات مربوط به پول و دارایی‌های جایگزین آن به‌شمار می‌رود. سررسید دارایی‌های این بازار کمتر از یک‌سال است و ریسک نقدشوندگی بسیار پایینی متوجه دارایی افراد خواهد بود. اسناد خزانه، گواهی سپرده، اوراق تجاری و… از انواع مختلف ابزارهای بازار پول هستند و در این بازار، اشخاص و موسسه‌های تجاری دارایی‌های نقد خود را در اختیار واحدهای نیازمند به منابع مالی قرار می‌دهند. این بازار با هدف تامین مالی بخشی از اقتصاد که نیاز بالایی به نقدینگی دارد به‌وجود آمده است، اما همانطور که اشاره شد، بازدهی آن با توجه به ریسک پایین معاملات، کمتر از سایر بازارها است.
بازار سرمایه
همانطور که گفته شد، بازار سرمایه یکی از زیرمجموعه‌های بازار مالی به‌شمار می‌رود و مهم‌ترین ویژگی آن، امکان معامله ابزارهایی مانند اوراق قرضه یا اوراق بهادار با سررسید بالاتر از یک‌سال و حتی دارایی‌های بدون سررسید است. بازار سرمایه نقشی کلیدی در تامین مالی واحدهای مختلف تولیدی دارد و آشنایی با مفاهیم کاربردی این بازار نقش مهمی در زمینه سرمایه گذاری در بورس و انجام معاملات موفق دارد.
معرفی بورس‌های دنیا
1 – بورس نیویورک
بورس نیویورک (NYSE) بخشی از بورس بین قاره‌ای است که دارای صرافی‌ها و مراکز تسویه حساب در سراسر جهان است. NYSE بزرگترین بورس اوراق بهادار جهان با ارزش بازار 25.56 تریلیون دلار تا دسامبر 2023 است.
NYSE از سال 1792 وجود داشته است و این باور وجود دارد که بانک نیویورک، که اکنون بخشی از بانک نیویورک ملون است، اولین سهام معامله شده بوده است. به صدا درآمدن زنگ NYSE در آغاز و پایان روز یک اتفاق رایج در رسانه‌های امروزی است. کسب و کار فوق العاده رقابتی رشد کرده است که منجربه شده است این بورس برای فهرست‌بندی سهام نقدی، صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF)، محصولات ساختاریافته، معاملات آتی، اختیار معامله و سایر مشتقات رقابت می‌کند.
2 – بورس توکیو
بورس توکیو (TSE) اکنون بخشی از گروه بورس ژاپن (JPX) است که بورس اوراق بهادار توکیو، بورس اوراق بهادار اوزاکا و بورس کالای توکیو را ترکیب می کند. JPX پنجمین بورس بزرگ جهان با ارزش بازار 6.15 تریلیون دلار تا دسامبر 2023 است. در پایان سال 2023 حدود 3,930 شرکت در بورس اوراق بهادار فهرست شده بودند. تخمین زده می شود که TSE برای اولین بار در سال 1878 افتتاح شده. شاخص Nikkei 225 نیز یکی از شاخص‌های اولیه و شناخته شده است که نشان دهنده برخی از بزرگترین و موفق ترین شرکت‌ها در ژاپن است.
3 – بورس لندن
در سال‌های اخیر حجم بورس لندن (LSE) کاهش یافته است و گروه LSE در حال حاضر نهمین بورس بزرگ جهان با ارزش بازار 3.42 تریلیون دلار تا سپتامبر 2023 است. تخمین زده شده که تاسیس آن در سال 1801 یا تقریباً یک دهه پس از افتتاح NYSE بوده است.
تعداد شرکت هایی که در LSE معامله می‌شوند به طور قابل توجهی و پیوسته کاهش یافته است. تا سه ماهه دوم سال 2023، 1,908 شرکت در بورس معامله می‌کنند که از 3,305 شرکت در سه ماهه چهارم 2007 کاهش یافته است. عوامل زیادی برای این اتفاق وجود دارد، مانند انتقال مدیران بازنشستگی از سهام به بدهی دولتی، افزایش سرمایه‌گذاری سهام خصوصی، کمبود نقدینگی و محیط نامطلوب نظارتی از عمده دلایل کاهش تعداد سهام بوده است.
4 – بورس ملی هند
ارزش بازار بورس ملی هند (NSE) تا دسامبر 2023 به 4.3 تریلیون دلار است که شامل 2,370 شرکت می‌باشد. این بورس برای اولین بار در سال 2023 از بازار سهام هنگ کنگ پیشی گرفت. NSE در سال 1992 تأسیس شد. بازار سهام مهم دیگر هند BSE است که سابقاً بورس بمبئی بود.
5 – بورس هنگ کنگ
بورس هنگ کنگ یکی از 10 بورس بزرگ دنیا می‌باشد. شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار هنگ کنگ فهرست شده اند تا دسامبر 2023 دارای 3.97 تریلیون دلار ارزش بازار هستند. بیش از 2,500 شرکت تا 25 ژانویه 2024 در بورس فهرست شده‌اند. مهمتر از همه، این بورس یکی از راه‌های اصلی برای سرمایه گذاران جهانی جهت سرمایه‌گذاری در چین است.
6- بورس شانگهای
بورس شانگهای یکی از جدیدترین بورس‌های جهان است. این شرکت در اواخر سال 1990 افتتاح شد و تا دسامبر 2023، 2,853 شرکت در آن فهرست شده‌اند. یک محدودیت عمده بورس شانگهای این است که دسته‌ای از سهام شرکت‌های چینی فقط برای شهروندان ساکن در چین در دسترس است. و دسته دیگری از سهام شرکت‌های چینی در بورس هنگ کنگ فهرست شده است و برای سرمایه گذاران جهانی باز است.
7- بورس تهران
در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت‌‌نامه اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد. در اواخر همان سال، هیئتی به سرپرستی دبیرکل بورس بروکسل برای مشارکت در راه‌اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند. نهایتا در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا به بانک مرکزی ابلاغ شد. حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار، در پانزدهم بهمن‌ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می‌رفت، به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. در حال حاضر نزدیک به 910 نماد پذیرش شده‌اند.